فناوری پرداخت بدون تماس یا Contactless Payments یکی از نوآورانه‌ترین تحولات در صنعت پرداخت است که طی سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. این فناوری به مشتریان امکان می‌دهد تنها با نزدیک‌کردن کارت بانکی، تلفن همراه یا ابزار پوشیدنی خود به دستگاه پایانه فروش (POS) یا دستگاه پذیرنده، تراکنش مالی را تکمیل کنند؛ بدون نیاز به وارد کردن کارت در دستگاه یا وارد کردن رمز در اغلب تراکنش‌های خرد. سرعت، سهولت و تجربه کاربری بهتر، مهم‌ترین ویژگی‌هایی هستند که این روش پرداخت را محبوب کرده‌اند.
گسترش روزافزون پرداخت‌های بدون تماس، نه تنها عادات مشتریان را تغییر داده، بلکه مدل‌های کسب‌وکار و رویکرد بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت را نیز تحت تأثیر قرار داده است. در شرایطی که تمایل به استفاده از روش‌های پرداخت ایمن و غیرحضوری افزایش یافته، این فناوری توانسته جایگاه ویژه‌ای در مسیر تحول دیجیتال نظام بانکی و مالی پیدا کند.
پرداخت بدون تماس چیست؟
پرداخت بدون تماس به هر نوع تراکنشی گفته می‌شود که در آن مشتری برای پرداخت نیاز ندارد کارت یا دستگاه خود را درون یک سخت‌افزار قرار دهد. کافی است کارت یا گوشی دارای فناوری NFC (Near Field Communication) یا ابزار پوشیدنی (مثل ساعت هوشمند) را در فاصله چند سانتی‌متری دستگاه پذیرنده قرار دهد تا تبادل داده و تکمیل تراکنش صورت گیرد.
این روش بیشتر برای پرداخت‌های خرد استفاده می‌شود، چون سرعت بالایی دارد و معمولاً برای مبالغ مشخص نیازی به وارد کردن رمز عبور یا PIN نیست. به‌این‌ترتیب، پرداخت بدون تماس به‌عنوان جایگزینی سریع‌تر و کاربر پسندتر نسبت به روش‌های سنتی معرفی شده است.
چگونه پرداخت بدون تماس کار می‌کند؟
پرداخت بدون تماس بر اساس فناوری NFC و RFID عمل می‌کند. هنگامی که مشتری کارت یا دستگاه خود را نزدیک ترمینال پذیرنده قرار می‌دهد، یک ارتباط رادیویی کوتاه‌برد برقرار می‌شود. این ارتباط امکان انتقال امن داده‌های لازم برای تأیید تراکنش را فراهم می‌کند.
بانک صادرکننده کارت یا کیف پول دیجیتال در لحظه تراکنش را بررسی کرده و در صورت تأیید، پیام موفقیت‌آمیز به دستگاه پذیرنده ارسال می‌شود. تمامی این فرآیند معمولاً کمتر از چند ثانیه طول می‌کشد. استفاده از رمزنگاری پویا (Dynamic Encryption) و استانداردهای امنیتی بین‌المللی، امنیت این تراکنش‌ها را تضمین می‌کند.
مزایای پرداخت‌های بدون تماس
یکی از مهم‌ترین مزایای پرداخت‌های بدون تماس، سرعت و راحتی آن است. مشتریان می‌توانند تنها با نزدیک‌کردن کارت یا گوشی خود پرداخت را انجام دهند، بدون نیاز به وارد کردن کارت یا رمز. این موضوع در فروشگاه‌های شلوغ یا حمل‌ونقل عمومی بسیار کارآمد است.
مزیت دیگر، ایمنی بیشتر است. داده‌های پرداخت در هر تراکنش به‌صورت رمزنگاری‌شده منتقل می‌شوند و حتی در صورت سرقت کارت، محدودیت سقف تراکنش‌های بدون رمز عبور از سوءاستفاده جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، تجربه کاربری ساده‌تر و کاهش تماس فیزیکی (به‌ویژه در دوران کرونا) نیز باعث محبوبیت این روش شده است.
بیشتر بخوانید:5 روش پرداخت بدون کارت بانکی که باید بدانید
چالش‌ها و ریسک‌های پرداخت بدون تماس
هرچند پرداخت بدون تماس مزایای زیادی دارد، اما خالی از چالش و ریسک نیست. یکی از نگرانی‌های اصلی، احتمال سوء استفاده در صورت سرقت کارت یا دستگاه است؛ هرچند محدودیت سقف تراکنش‌ها تا حدی این ریسک را کاهش داده است.
چالش دیگر، هزینه‌های زیرساختی برای پذیرندگان و بانک‌هاست. تجهیز پایانه‌های فروش به فناوری NFC و آموزش کاربران نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است. همچنین برخی مشتریان نسبت به امنیت این فناوری آگاهی کافی ندارند و همین موضوع باعث مقاومت در پذیرش آن می‌شود.
افزون بر این، وابستگی شدید به زیرساخت‌های ارتباطی نیز یکی از ریسک‌های مهم محسوب می‌شود. در صورت بروز اختلال در شبکه‌های پرداخت یا اینترنت، امکان انجام تراکنش‌های بدون تماس محدود خواهد شد. همچنین احتمال بروز حملات سایبری پیشرفته یا سوءاستفاده از نقاط ضعف نرم‌افزاری، تهدید دیگری است که باید با به‌کارگیری استانداردهای امنیتی بین‌المللی و نظارت مستمر مدیریت شود.
نمونه‌های جهانی پرداخت بدون تماس
در بسیاری از کشورها، پرداخت‌های بدون تماس به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده است. برای مثال، در بریتانیا بیش از نیمی از تراکنش‌های حضوری از طریق کارت‌ها یا ابزارهای بدون تماس انجام می‌شود. در استرالیا و کانادا نیز استفاده از این فناوری به‌شدت رایج شده و حتی برای پرداخت‌های حمل‌ونقل عمومی از آن استفاده می‌شود.
شرکت‌های بزرگی مانند Visa، Mastercard، Apple Pay و Google Pay از پیشگامان جهانی در توسعه این فناوری هستند. تجربه موفق این کشورها نشان می‌دهد که با ایجاد زیرساخت مناسب و فرهنگ‌سازی، پرداخت‌های بدون تماس می‌توانند به‌سرعت جایگزین روش‌های سنتی شوند.
علاوه بر این، کشورهایی مانند چین و کره‌جنوبی نیز نقش مهمی در گسترش پرداخت‌های بدون تماس ایفا کرده‌اند. در چین، اپلیکیشن‌هایی نظیر WeChat Pay و Alipay پرداخت بدون تماس را به یکی از رایج‌ترین روش‌های پرداخت تبدیل کرده‌اند. در کره‌جنوبی نیز استفاده از کارت‌ها و موبایل‌های مجهز به NFC برای خرید روزانه، پرداخت مترو و حتی خدمات دولتی به‌قدری فراگیر شده که پول نقد به‌تدریج در حال حذف شدن از چرخه مصرف است. این نمونه‌ها نشان می‌دهند که با سرمایه‌گذاری در فناوری و اعتمادسازی عمومی، پرداخت‌های بدون تماس می‌تواند به استاندارد جهانی تراکنش‌ها بدل شود.
آینده پرداخت‌های بدون تماس در ایران و جهان
در سطح جهانی، انتظار می‌رود سهم پرداخت‌های بدون تماس در سال‌های آینده به‌طور چشمگیری افزایش یابد. ترکیب این فناوری با کیف پول‌های دیجیتال، بیومتریک (اثر انگشت یا تشخیص چهره) و اینترنت اشیا می‌تواند آینده‌ای هوشمندتر و ایمن‌تر برای پرداخت‌ها رقم بزند.
در ایران نیز با توجه به توسعه زیرساخت‌های پرداخت و تمایل بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت به نوآوری، پیش‌بینی می‌شود پرداخت‌های بدون تماس به‌ویژه در حمل‌ونقل عمومی، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و خریدهای خرد گسترش یابد. البته موفقیت این مسیر نیازمند سرمایه‌گذاری زیرساختی، تدوین قوانین حمایتی و آموزش کاربران است تا اعتماد عمومی نسبت به این فناوری افزایش یابد.
