به طور کلی، چندین نوع مالیات مختلف در ایران وجود دارند. از مالیات بر درآمد و دارایی گرفته تا مالیات بر ارزش افزوده، همگی برای تأمین منابع درآمدی دولت از اشخاص و شرکت‌ها اخذ می‌شوند. در این بین، مالیات مقطوع و نرخ مقطوع مالیات از انواع قوانین مالیاتی هستند که توسط سازمان امور مالیاتی کشور برای برخی از اشخاص و شرکت‌ها تعیین می‌شوند. مطابق قوانین مالیاتی، اشخاص و مشاغل مشمول، موظف‌اند مسئولیت خود را در قبال پرداخت این نوع از مالیات‌ها بپذیرند.
در ادامه این موضوع، ما در این مقاله، قصد داریم به توضیح مفاهیم مالیات مقطوع، نحوه محاسبه آن، این که چه درآمدها و مشاغلی مشمول این نوع مالیات می‌شوند و نحوه پرداخت مالیات برای مودیان بپردازیم.
مالیات مقطوع چیست؟
مالیات مقطوع یکی از قوانین مالیاتی است که در آن سازمان امور مالیاتی برای محاسبه نرخ مقطوع مالیات به سودها و زیان‌های حاصل از فعالیت اشخاص و شرکت‌ها توجهی نمی‌کند؛ بلکه مالیات را مستقیماً از محل فروش و درآمد شخص یا شرکت دریافت می‌کند. به عنوان مثال، اگر شخصی مالیات نقل و انتقال ملک خریداری شده خود را بپردازد؛ سال بعد با بالاتر رفتن قیمت ملک، دیگر نیازی به پرداخت مالیات برای سود حاصل شده از افزایش قیمت ملک را ندارد. ازجمله مهم‌ترین مالیات مقطوع می‌توانیم به مالیات نقل و انتقال املاک، سرقفلی و فروش سهام اشاره کنیم.
نحوه محاسبه مالیات مقطوع
آشنایی با نحوه محاسبه نرخ مقطوع مالیات از اهمیت بالایی برخوردار است. مودیان با دانستن شیوه محاسباتی این نوع مالیات می‌توانند میزان مالیات پرداختی خود را به طور صحیح محاسبه کنند و از طرح‌های تشویقی و معافیت‌ها استفاده کنند.
در محاسبه این میزان نرخ مقطوع مالیات، سازمان امور مالیاتی با توجه به ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، میزان فروش کالا و خدمات مودی در طول سال و بر اساس سوابق مالیاتی او، اقدام به تعیین مالیات مقطوع برای شخص یا شرکت می‌کند. بعد از آن، فرم مالیاتی مربوطه در سامانه امور مالیاتی به آدرس tax.gov.ir بارگذاری شده و به اطلاع مودیان می‌رسد.
برای آشنایی بیشتر شما با نحوه محاسبه مالیات مقطوع، در ادامه، نحوه محاسبه نرخ مقطوع مالیات دو مورد از مشمولین این نوع مالیات را بررسی می‌کنیم.
1. نحوه محاسبه نرخ مقطوع مالیات فروش سهام
بر اساس ماده 143 قانون مالیات‌های مستقیم که به موضوع نقل و انتقال سهام می‌پردازد، فروش سهام از مواردی است که مشمول مالیات مقطوع می‌شود. نرخ مقطوع مالیات برای شرکت‌های بورسی 0.5 درصد و برای شرکت‌های غیر بورسی 4 درصد است و میزان سود و زیان شرکت‌ها در این محاسبات در نظر گرفته نمی‌شود؛ بلکه نرخ مقطوع مالیات از محل فروش اخذ می‌شود. بر اساس این قانون، شخصی که سهام خریداری شده یک شرکت را بخواهد با زیان چند میلیونی بفروشد، بدون در نظر گرفتن زیان وارد شده به شخص، نرخ مالیات مقطوع برای او محاسبه می‌شود.
2.نحوه محاسبه نرخ مقطوع مالیات نقل و انتقال املاک
مطابق ماده 59 قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مقطوع مالیات برای نقل و انتقال املاک مسکونی و تجاری بدون سرقفلی 5 درصد و برای سرقفلی 2 درصد از ارزش معاملاتی است و بدون در نظر گرفتن سود و زیان معامله محاسبه می‌شود. این یعنی اگر شخصی ملک بدون سرقفلی را با قیمت 3 میلیارد خریداری کند و با زیان بفروشد، باز هم مالیات مقطوع 150 میلیون تومانی به او تعلق می‌گیرد.
در محاسبه نرخ مقطوع نقل و انتقال املاک، ارزش معاملاتی و قیمت روز ملک بسیار اهمیت دارد. قیمت روز توسط آژانس‌ها و بنگاه‌های املاک بر اساس تعرفه‌های قانونی تعیین می‌شود؛ اما ارزش معاملاتی کاملاً متفاوت و معادل 2 درصد از ارزش فعلی ملک است که هر ساله به میزان 2 درصد به ارزش آن اضافه می‌شود.
نکته حائز اهمیت این است که پرداخت لیست مالیات‌های مقطوع مربوط به نقل و انتقال املاک بر عهده شخص فروشنده است و نیازی به تسلیم اظهارنامه مالیاتی ندارد.
بیشتر بخوانید:سال مالیاتی چیست؟ و چه تفاوتی با سال مالی دارد؟
کدام درآمدها مشمول مالیات مقطوع می‌شوند؟
در ادامه مقاله “نرخ مقطوع مالیات چیست” قصد داریم درآمدهای مشمول مالیات مقطوع را مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی، 4 گروه از درآمدها هستند که نرخ مقطوع مالیات به آن‌ها تعلق می‌گیرد. این 4 دسته به شرح زیرند:
• درآمد به دست آمده از نقل و انتقال املاک و همچنین فروش سهام
• سود فروش و عواید حاصل از دارایی‌های شرکت‌هایی که کلیه درآمدشان معاف از مالیات است؛ به جز شرکت‌های تولیدی صنعتی و معدنی و هر گونه سود یا درآمد معاف از مالیاتی که جزو هزینه‌های غیرقابل قبول به حساب می‌آیند.
• 25 درصد از درآمد حاصل شده از اجاره املاک بدون احتساب هزینه‌های استهلاک آن
• سود حاصل شده از معافیت مالیاتی ماده‌های 132، 142 و همچنین ماده 81 قانون مالیات‌های مستقیم و برنامه‌های دوم و سوم توسعه
کدام مشاغل مشمول مالیات مقطوع نمی‌شوند؟
برخی از مشاغل هستند که مالیات مقطوع بر اساس نرخ مقطوع مالیات به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد. ازجمله این مشاغل عبارتند از:
- مشاغلی که سال اول فعالیتشان است: صاحبان مشاغلی که از سال قبل تا سال جاری، اولین سال فعالیتشان بوده است، ملزم به انجام برخی وظایف قانونی مثل تسلیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات مقطوع مشاغل نیستند.
- شرکت‌هایی که محل فعالیت آن‌ها تغییر کرده است: چنانچه محل فعالیت مشاغلی در سال جاری نسبت به سال قبل تغییر کرده باشد؛ مطابق قانون مالیات‌های مستقیم، محل فعالیت جدید شرکت‌ها، مشمول نرخ مقطوع مالیات نمی‌شود و باید مجدداً در سازمان امور مالیاتی، ثبت‌نام انجام شود.
- مؤدیانی که اظهارنامه مالیاتی ارائه نمی‌کنند: در صورتی که مودیان، اظهارنامه مالیاتی عملکرد خود را در مهلت قانونی تعیین شده تسلیم نکنند. یا بعد از تسلیم اظهارنامه به تعهدات قانونی خود عمل نکنند. یا در زمان تعیین شده، فرم‌های مربوطه را به سازمان مالیات ارائه نکنند؛ مشمول نرخ مقطوع مالیات نخواهند شد و مطابق قوانین مربوطه با مودیان برخورد می‌شود.
- اشخاصی که سکه می‌خرند: کلیه خریدارانی که از سال 1398 تاکنون از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، سکه خریداری و دریافت کرده‌اند، مشمول پرداخت نرخ مقطوع مالیات نبوده و باید به تعهدات قانونی مربوطه عمل کنند.
- مشاغلی که از پایانه‌های فروشگاهی استفاده نمی‌کنند: صاحبان مشاغلی همچون پزشکان، پیراپزشکان، داروسازان و دامپزشکان که از کارتخوان‌های متصل به شبکه پرداخت بانکی استفاده نمی‌کنند؛ مشمول مالیات مقطوع نیستند و باید اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند.
نحوه پرداخت مالیات مقطوع مشاغل
با توجه به مطالبی که تا به اینجا در مورد مالیات مقطوع و نرخ مقطوع مالیات گفتیم، بهتر است درباره نحوه پرداخت مالیات مقطوع نیز اطلاعاتی داشته باشید. در صورتی که مشمول این نوع مالیات هستید؛ باید ابتدا به وب‌سایت سازمان امور مالیاتی کشور به آدرس اینترنتی tax.gov.ir مراجعه کنید. بعد از این که وارد وب‌سایت شدید با دانستن نرخ مقطوع مالیات می‌توانید مراحل زیر را برای ادامه کار دنبال کنید:
• از قسمت منوی وب‌سایت، بر روی گزینه سبز رنگ “ورود به درگاه ملی خدمات الکترونیکی” کلیک کنید تا وارد صفحه my.tax.gov.ir شوید.
• در صفحه باز شده با فرم “ورود به درگاه ملی” روبه‌رو می‌شوید. اگر برای اولین بار است که وارد این سامانه می‌شوید و رمز عبور ندارید؛ باید ابتدا از تب “دریافت اطلاعات کاربری” با وارد کردن کد ملی، تاریخ تولد، شماره همراه و کد امنیتی نسبت به دریافت کلمه عبور خود اقدام کنید. حتماً، دقت داشته باشید که شماره همراه وارد شده، به نام خودتان و با کد ملی شما مطابقت داشته باشد تا مراحل، بدون هیچ گونه خطایی انجام شود. سپس، به تب “ورود به درگاه ملی” برگردید و اطلاعات ورود را تکمیل کنید.
• با ورود به سامانه مالیاتی، از منوی سمت راست بر روی گزینه “پرداخت قبض‌های مالیات” کلیک کنید.
• در این صفحه، لیست مالیات های مقطوع خود را می‌توانید مشاهده کنید.
• در نهایت، با کلیک بر روی “پرداخت آنلاین”، قادر به پرداخت مالیات خود با توجه به نرخ مقطوع مالیات خواهید بود.
نکته‌ای که باید آن را در نظر بگیرید، این است که اگر تمایل دارید تا از طرح‌های تشویقی، معافیت از پرداخت و بخشودگی جرائم استفاده کنید؛ باید در زمان تعیین شده از سوی سازمان اداره مالیاتی، فرم مربوط به تبصره 100 را تکمیل و ارسال کنید.
بیشتر بخوانید: استعلام سوابق مالیاتی و مشاهده بدهی مالیاتی با کد ملی
شرایط قسطی در پرداخت نرخ مقطوع مالیات چیست؟
مطابق دستورالعملی که در تبصره ماده 100 مربوط به قانون مالیات‌های مستقیم برای مالیات مقطوع آمده است، مودیانی که توان پرداخت مالیات خود را بر اساس نرخ مقطوع مالیاتی تعیین شده ندارند؛ این امکان برای آن‌ها فراهم شده است تا بتوانند مالیات خود را به صورت اقساطی و طی 4 قسط به سازمان امور مالیاتی بپردازند. همچنین، در بخشنامه جدید صادر شده از سوی سازمان امور مالیاتی، برخی از مشاغل مشمول می‌توانند تعداد اقساط خود را به حداکثر 6 قسط نیز برسانند. در صورت هر گونه تأخیر در پرداخت اقساط، جریمه ماده 190 مربوط به قانون مالیات‌های مستقیم به مودیان تعلق می‌گیرد.
این شیوه پرداختی که به منظور تسهیل پرداخت مالیات، اجرای عدالت با توجه به شرایط اقتصادی کشور و تکریم مودیان در نظر گرفته شده است؛ از طرح‌های مشوقی سازمان مالیات است که برای ارتقای فرهنگ مالیاتی در جامعه در حال اجرا است.
جمع‌بندی
در این مقاله، سعی کردیم آنچه را که لازم است درباره مالیات مقطوع و نرخ مقطوع مالیات بدانید برای شما بیان کنیم. دانستن این که کدام درآمدها و مشاغل، مشمول این نوع نرخ مقطوع مالیات می‌شوند؛ می‌تواند شما را از جرائم احتمالی که ممکن است در نتیجه تأخیر پرداخت مالیات برایتان در نظر گرفته شود، مصون نگه دارد.
