برگ تشخیص مالیات، یکی از مهم‌ترین اسناد در فرآیند محاسبه و مطالبه مالیات از مودیان حقیقی و حقوقی در نظام مالیاتی ایران است. این سند رسمی توسط اداره امور مالیاتی صادر می‌شود و میزان درآمد مشمول مالیات و مالیات محاسبه‌شده برای یک دوره مشخص را مشخص می‌کند. در واقع، این برگ نخستین اعلام رسمی سازمان امور مالیاتی به مودی در خصوص میزان بدهی مالیاتی اوست.
صدور برگ تشخیص مالیات آغازگر مراحل اجرایی مطالبه مالیات و نیز حق اعتراض مودی نسبت به مبلغ تعیین‌شده است. بنابراین آشنایی با ماهیت، انواع، نحوه دریافت و مهلت‌های قانونی مربوط به آن، برای صاحبان کسب‌وکار، شرکت‌ها، فعالان اقتصادی و حتی افراد دارای درآمد مشمول مالیات بسیار ضروری است.
برگ تشخیص مالیات چیست؟
برگ تشخیص مالیات، سندی است که پس از بررسی دفاتر قانونی، اظهارنامه مالیاتی، مستندات ارائه‌شده مودی و اطلاعات ثبتی و تراکنش‌های بانکی، توسط کارشناس ممیز مالیاتی تنظیم و صادر می‌شود. در این برگ، درآمد مشمول مالیات و میزان مالیات متعلقه برای سال یا دوره مشخص اعلام می‌شود. در صورتی که مودی اظهارنامه مالیاتی نداده باشد یا مدارک کافی ارائه نکند، مالیات بر اساس قرائن و شواهد تخمینی محاسبه می‌شود.
برگ تشخیص مالیاتی دارای شماره، تاریخ، مشخصات مودی، شرح درآمدها، هزینه‌های رد یا پذیرفته‌شده، محاسبات قانونی و همچنین مهلت پرداخت و اعتراض است. طبق ماده ۲۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، مودی می‌تواند نسبت به آن اعتراض کند و موضوع به هیات حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده می‌شود. این برگ، پایه اجرای اقدامات بعدی مالیاتی است، از جمله صدور اجراییه یا حتی توقیف اموال در صورت عدم پرداخت.
انواع برگ تشخیص مالیات
انواع برگ تشخیص مالیاتی را می‌توان بر اساس نوع مالیات و وضعیت رسیدگی طبقه‌بندی کرد. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
برگ تشخیص مالیات عملکرد که مربوط به درآمد سالانه مودیان حقیقی و حقوقی است.
- برگ تشخیص مالیات عملکرد :که مربوط به درآمد سالانه مودیان حقیقی و حقوقی است.
- برگ تشخیص مالیات بر ارزش افزوده: که دوره‌های فصلی را شامل می‌شود.
- برگ تشخیص مالیات اتفاقی :که برای درآمدهای غیرمستمر مانند فروش ملک، نقل و انتقال سهام و… صادر می‌شود.
همچنین از لحاظ رسیدگی، می‌توان برگ‌ها را به دو دسته «بر اساس اظهارنامه» و «تشخیص علی‌الرأس» تقسیم کرد. در حالت اول، مبنای تشخیص اظهارنامه و دفاتر مودی است، اما در حالت دوم، به دلیل عدم ارائه مدارک یا مشکلات اسناد، ممیز به روش تخمینی (علی‌الرأس) اقدام به تعیین درآمد و مالیات می‌کند. این نوع برگ‌ها معمولاً محل اختلاف و اعتراض هستند.
نحوه دریافت برگ تشخیص مالیات
در حال حاضر، تمام برگ‌های تشخیص از طریق سامانه الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی my.tax.gov.ir صادر و ابلاغ می‌شوند. مودیان باید با ورود به حساب کاربری خود در این سامانه، بخش “ابلاغ الکترونیکی” را بررسی کرده و برگ‌های صادرشده را مشاهده و دریافت کنند. این ابلاغ از نظر قانون معادل ابلاغ حضوری است و عدم مشاهده آن مانع از اجرای مراحل بعدی نمی‌شود.
همچنین مودی می‌تواند از طریق مراجعه حضوری به اداره امور مالیاتی مربوطه نیز از صدور برگ تشخیص مطلع شود. در صورتی که برگ به نشانی ثبتی مودی ارسال شود و به هر دلیل دریافت نشود، طبق ماده ۲۰۸ قانون مالیات‌ها، ابلاغ قانونی محسوب می‌شود. بنابراین لازم است مودیان همواره نشانی ثبت‌شده خود را به‌روز نگه دارند و به سامانه مالیاتی سر بزنند.
مهلت پرداخت برگ تشخیص مالیاتی تا چه زمانی می‌باشد؟
طبق ماده ۲۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، پس از ابلاغ برگ تشخیص، مودی ۳۰ روز فرصت دارد تا نسبت به پرداخت مالیات یا اعتراض به آن اقدام کند. اگر مودی مالیات تعیین‌شده را بدون اعتراض پرداخت کند، مشمول بخشودگی درصدی از جرائم نیز خواهد شد.
اما اگر در این مهلت پرداختی صورت نگیرد و اعتراضی نیز ثبت نشود، برگ تشخیص به عنوان قطعی تلقی شده و وارد مرحله اجرایی می‌شود. در این مرحله ممکن است جریمه، بهره دیرکرد و حتی اقدامات قانونی برای وصول مطالبات از جمله توقیف حساب یا اموال انجام شود.
مهلت و نحوه اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی
در صورتی که مودی نسبت به مبلغ درج‌شده در برگ تشخیص اعتراض داشته باشد، باید ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ، اعتراض کتبی خود را در سامانه یا اداره امور مالیاتی ثبت کند. این اعتراض به هیأت بدوی حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده می‌شود تا بررسی مجدد صورت گیرد.
در صورت عدم رضایت از رأی هیأت بدوی، مودی می‌تواند ظرف ۲۰ روز از ابلاغ رأی، به هیات تجدیدنظر مالیاتی نیز اعتراض کند. این مراحل، فرصت‌هایی قانونی برای دفاع از حقوق مودی و تصحیح احتمالی محاسبات اشتباه فراهم می‌کنند. عدم استفاده از این فرصت‌ها ممکن است منجر به قطعی شدن بدهی مالیاتی شود.
نتیجه‌گیری
برگ تشخیص مالیات، سندی مهم و کلیدی در نظام مالیاتی ایران است که تعیین‌کننده مبلغ مالیات قابل پرداخت توسط مودیان است. شناخت ساختار، انواع، نحوه دریافت و مهم‌تر از همه مراحل قانونی اعتراض به آن، می‌تواند از بروز مشکلات مالی و حقوقی جدی برای افراد و کسب‌وکارها جلوگیری کند.
با توجه به حرکت نظام مالیاتی کشور به‌سوی هوشمندسازی و صدور الکترونیکی اسناد، ضروری است مودیان نسبت به به‌روزرسانی اطلاعات خود در سامانه مالیاتی، پیگیری منظم ابلاغ‌ها و برخورد فعال در صورت وجود اختلاف، اقدام کنند. توجه به مهلت‌ها و استفاده از ابزارهای قانونی مانند اعتراض، می‌تواند نقش مهمی در کاهش هزینه‌ها و دفاع از حقوق مالیاتی مودی ایفا کند.
