بانکداری شرکتی یکی از مهم‌ترین حوزه‌های دنیای بانکداری است که به گفته بسیاری از کارشناسان، خون تازه‌ای در رگ‌های سیستم بانکی جاری کرده است. این نوع بانکداری به زبان ساده یعنی ارائه مجموعه‌ای از خدمات مالی و بانکی ویژه به شرکت‌ها، سازمان‌ها و مشتریان بسیار بزرگ. در سال‌های اخیر بانک‌های پیشرو و شرکت های ارائه دهنده خدمات فینتک زیرساخت ارائه چنین خدماتی را برای مشتریان بزرگ خود فراهم کرده‌اند. نتیجه آن شده که امروز بانکداری شرکتی به بخش حیاتی و مهمی برای بانک‌ها تبدیل شود.
بانکداری شرکتی چیست؟
بانکداری شرکتی (Corporate Banking) به خدمات مالی و بانکی تخصصی گفته می‌شود که به شرکت‌ها و مؤسسات تجاری ارائه می‌شود. این خدمات طیف وسیعی از نیازهای مالی کسب‌وکارها را پوشش می‌دهد؛ از تأمین مالی و مدیریت نقدینگی گرفته تا مشاوره سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک. هدف اصلی بانکداری شرکتی آن است که شرکت‌ها بتوانند با کمک بانک، به اهداف مالی خود برسند و ریسک‌های مالی‌شان را بهتر مدیریت کنند.
نکته مهم این است که بانکداری شرکتی فقط مخصوص شرکت‌ها و اشخاص حقوقی نیست؛ در عمل برخی افراد حقیقی با دارایی بسیار بالا یا امکان دریافت اعتبارات کلان نیز در این دسته مشتریان جای می‌گیرند. برای مثال، در ایران هر فرد یا شرکتی که بیش از ۵ میلیارد تومان سرمایه (یا گردش مالی معادل آن) داشته باشد، یا توان دریافت تسهیلاتی بیش از ۳ میلیارد تومان را داشته باشد، معمولاً به عنوان مشتری بانکداری شرکتی شناخته می‌شود.
البته ارائه خدمات به شرکت‌ها در بانک‌ها سابقه‌ای طولانی دارد و همواره مشتریان بزرگ را مشتریان VIP یا ویژه می‌نامیدند؛ اما بانکداری شرکتی به عنوان یک مدل کسب‌وکار نوین فراتر از سرویس‌دهی سنتی به این مشتریان است. این رویکرد جدید تلاش می‌کند با ساختارها، فرآیندها و راهکارهای متفاوت، تمامی نیازهای مالی شرکت‌های بزرگ را به‌صورت یکپارچه و کارآمد پوشش دهد. به بیان دیگر، بانکداری شرکتی پاسخی است به نیازهای پیچیده و متمایز شرکت‌ها که با روش‌های معمول بانکداری خرد برآورده نمی‌شد.
ویژگی‌های بانکداری شرکتی
بانکداری شرکتی دارای ویژگی‌ها و خصوصیات متمایزی نسبت به بانکداری سنتی است که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
- تمرکز بر مشتریان بزرگ: خدمات بانکداری شرکتی مشخصاً برای پاسخ به نیازهای مالی شرکت‌ها و مشتریان عمده طراحی شده است. این حوزه بانکی بر مشتری‌مداری ویژه برای کسب‌وکارهای متوسط و بزرگ تکیه دارد و نیازهای آنان را در اولویت قرار می‌دهد.
- خدمات سفارشی و انعطاف‌پذیر: برخلاف بانکداری خرد که خدمات آن برای عموم مردم تقریباً یکسان است، در بانکداری شرکتی خدمات معمولاً متناسب با نیازهای خاص هر شرکت طراحی و شخصی‌سازی می‌شوند. بانک‌ها برای هر مشتری شرکتی راهکارهای ویژه‌ای ارائه می‌کنند تا دقیقاً پاسخگوی شرایط و اهداف مالی همان مشتری باشند.
- دسترسی به منابع مالی کلان: یکی از مزایای مهم بانکداری شرکتی، دسترسی شرکت‌ها به منابع متنوع و بزرگ مالی است. مشتریان شرکتی می‌توانند از تسهیلات اعتباری با مبالغ بالا، خطوط اعتباری گسترده و ابزارهای تأمین مالی مختلف بهره‌مند شوند که به رشد و توسعه کسب‌وکارشان سرعت می‌بخشد.
- مشاوره و پشتیبانی تخصصی: بانک‌های دارای واحد بانکداری شرکتی اغلب به عنوان مشاور مالی در کنار شرکت‌ها قرار می‌گیرند. آنها با بهره‌گیری از کارشناسان مالی مجرب به شرکت‌ها در تصمیم‌گیری‌های مالی، مدیریت ریسک‌های بازار، برنامه‌ریزی استراتژیک و حتی امور حقوقی و مالیاتی مشاوره می‌دهند. این پشتیبانی تخصصی کمک می‌کند تا شرکت‌ها عملکرد مالی خود را بهبود داده و از فرصت‌های سرمایه‌گذاری بهتری بهره‌مند شوند.
- روابط اختصاصی و ساختار ویژه: در بانکداری شرکتی، بانک‌ها برای مشتریان بزرگ خود واحدهای جداگانه و مدیران حساب اختصاصی در نظر می‌گیرند. این مدیران ارتباط با شناخت عمیق از کسب‌وکار هر مشتری، مانند یک شریک تجاری معتمد در کنار شرکت عمل می‌کنند. به علاوه، بانک‌ها از ساختار سازمانی منعطف‌تر، فرآیندهای تصمیم‌گیری سریع‌تر و سیستم‌های فناوری اطلاعات پیشرفته‌تری در این بخش استفاده می‌کنند تا خدمات با کیفیت‌تر و متناسب‌تری ارائه دهند.
بیشتر بخوانید:بانکداری باز (open banking) چیست؟و چه خدماتی ارائه می‌دهد؟
چه عواملی در شکل‌گیری بانکداری شرکتی تأثیرگذار هستند؟
بانکداری شرکتی در پاسخ به تحولات و نیازهای دنیای مدرن اقتصاد شکل گرفته است. مهم‌ترین عامل، پیچیده‌تر شدن اقتصاد و فعالیت‌های مالی در عصر جدید است. با گسترش شرکت‌های بزرگ و معاملات کلان، بانک‌ها دریافتند که روش‌های سنتی پاسخگوی همه نیازهای آنها نیست. بنابراین به سمت ایجاد بخش‌های تخصصی رفتند تا علاوه بر عملیات معمول بانکی (مانند سپرده‌گیری و وام‌دهی)، خدمات ویژه‌ای به مشتریان بزرگ خود ارائه کنند. در واقع افزایش اندازه و تنوع فعالیت شرکت‌ها، رقابتی‌تر شدن بازارها و ریسک‌های جدید مالی، بانک‌ها را وادار به ابداع رویکردی نوین کرد که همان بانکداری شرکتی است.
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار، جهانی‌شدن فعالیت‌های تجاری و مالی است. شرکت‌های بزرگ امروزی اغلب در مقیاس بین‌المللی فعالیت می‌کنند و به خدمات مالی پیچیده‌تری نیاز دارند. بانکداری شرکتی با ارائه ابزارهایی نظیر اعتبارات اسنادی بین‌المللی، خدمات ارزی و مشاوره سرمایه‌گذاری جهانی، به این نیاز پاسخ می‌دهد. همچنین تفکیک‌سازی مشتریان براساس ارزش آنها برای بانک، نقش مهمی در شکل‌گیری بانکداری شرکتی داشته است. بانک‌ها متوجه شدند تعداد کمی از مشتریان (شرکت‌های بزرگ و ثروتمندان) سهم عمده‌ای در سودآوری دارند؛ لذا با بخش‌بندی مشتریان به گروه‌های شخصی، تجاری و شرکتی، امکان ارائه خدمات متمرکزتر و سودآورتر را فراهم کردند.
به طور خاص در ایران، شرایط اقتصادی و الزامات توسعه‌ای نقش پررنگی در پیدایش بانکداری شرکتی داشته است. برای سال‌ها اقتصاد ایران متکی به درآمدهای نفتی بود که باعث می‌شد فعالیت‌های تولیدی و صادراتی غیرنفتی چندان رشد نکند و همواره با موانعی مواجه باشد. بانک‌ها برای کمک به حرکت اقتصاد به سمت تولید و سرمایه‌گذاری‌های پربازده‌تر، رویکرد بانکداری شرکتی را پیش گرفتند. این تغییر سه دستاورد بزرگ به همراه داشت:
- اول، شرکت‌های بزرگ دارای سرمایه قابل توجه تشویق شدند سرمایه خود را به جای بخش‌های غیرمولد، به پروژه‌های تولیدی با سود بیشتر هدایت کنند؛
- دوم، بانک‌ها از محل ارائه خدمات مشاوره‌ای و مالی اختصاصی به این مشتریان ویژه، درآمدها و کارمزدهای جدیدی کسب کردند که سودآوری نظام بانکی را تقویت نمود؛
- سوم، در نهایت اقتصاد کلان کشور و دولت نیز منتفع شدند، چرا که منابع مالی خصوصی به سمت فعالیت‌های سازنده جریان یافت بی‌آنکه دولت مستقیماً درگیر فعالیت اقتصادی شود.
مجموع این عوامل موجب شد بانکداری شرکتی به عنوان یک ضرورت در نظام بانکی ایران مطرح شود و امروز اغلب بانک‌های بزرگ ایرانی دارای واحد بانکداری شرکتی هستند.
اهداف بانکداری شرکتی
بانکداری شرکتی اهداف و رسالت‌های گسترده‌تری نسبت به بانکداری سنتی را دنبال می‌کند. مهم‌ترین هدف، ایفای نقش فعال‌تر بانک در موفقیت مشتریان بزرگ است. به بیان دیگر، بانکداری شرکتی می‌خواهد بانک را از یک واسطه مالی ساده (که پولی را از سپرده‌گذار گرفته و به وام‌گیرنده می‌دهد) به یک شریک و مشاور مالی قدرتمند برای شرکت‌ها تبدیل کند. در این چارچوب، چند هدف کلیدی پیگیری می‌شود:
- مدیریت بهینه منابع مالی مشتریان: بانک با استفاده از ابزارهای بانکداری شرکتی کمک می‌کند پول و دارایی‌های شرکت‌ها به شکل موثرتری وارد چرخه اقتصاد شود و در بخش‌های سودآور سرمایه‌گذاری گردد. به عنوان مثال، به جای راکد ماندن مبالغ در حساب‌ها، این منابع در پروژه‌های تولیدی یا اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌شوند تا هم به کسب‌وکار سود برسانند و هم اقتصاد را فعال‌تر کنند.
- افزایش ارزش‌آفرینی و بهره‌وری برای مشتری: بانکداری شرکتی می‌کوشد با ارائه خدمات کامل و متنوع بانکی، ارزش بیشتری برای مشتریان بزرگ خلق کند. این خدمات متنوع شامل مشاوره‌های تخصصی، تأمین مالی مناسب، تسریع در انجام عملیات مالی و شخصی‌سازی سرویس‌هاست که همگی به افزایش بهره‌وری و بازدهی کسب‌وکار مشتری کمک می‌کنند.
- مشاوره و مدیریت ریسک برای مشتریان: یکی از اهداف مهم بانکداری شرکتی، حفظ و رشد سرمایه مشتریان از طریق ارائه مشاوره‌های درست اقتصادی است. بانک با در اختیار داشتن اطلاعات وسیع مالی و کارشناسان مجرب، به شرکت‌ها مشاوره سرمایه‌گذاری می‌دهد، ریسک‌های مالی و بازار را برایشان شناسایی و مدیریت می‌کند و حتی در سازماندهی دارایی‌ها و بدهی‌های آنها همکاری دارد. بدین ترتیب شرکت‌ها با تکیه بر دانش بانک، تصمیمات امن‌تر و هوشمندانه‌تری می‌گیرند.
- ارائه خدمات فراتر از بانکداری سنتی: بانکداری شرکتی اهداف خود را تنها به امور مالی محدود نکرده و به دنبال حمایت همه‌جانبه از مشتریان کلیدی است. برای مثال، بسیاری از واحدهای بانکداری شرکتی خدمات مشاوره‌ای در حوزه‌های بازاریابی، حقوقی و مالیاتی نیز به مشتریان ارائه می‌کنند. هدف از این کار آن است که مشتریان شرکتی بانک در سایر جنبه‌های کسب‌وکار نیز موفق باشند و در نتیجه همکاری بلندمدت و پایدار میان بانک و آنها شکل بگیرد.
به طور خلاصه، بانکداری شرکتی می‌خواهد هم‌سود بانک و مشتری را محقق کند؛ یعنی هم بانک از محل ارائه خدمات ویژه درآمد بیشتری کسب کند و هم شرکت‌ها با همراهی بانک رشد کرده و اهدافشان را سریع‌تر و مطمئن‌تر محقق سازند.
خدمات بانکداری شرکتی
بانکداری شرکتی مجموعه متنوعی از خدمات مالی، اعتباری، مشاوره‌ای و تسهیلاتی را شامل می‌شود که هر کدام برای پاسخ به بخشی از نیازهای مشتریان بزرگ طراحی شده‌اند. مهم‌ترین خدماتی که در چارچوب بانکداری شرکتی ارائه می‌شود عبارت‌اند از:
- خدمات اعتباری و تأمین مالی
- مدیریت نقدینگی و حساب‌ها
- خدمات مشاوره‌ای و مدیریتی
- خدمات سرمایه‌گذاری و بیمه‌ای
- سایر خدمات ویژه: علاوه بر موارد فوق، هر خدمتی که بتواند برای یک شرکت بزرگ ارزش افزوده ایجاد کند می‌تواند در دامنه بانکداری شرکتی بگنجد. از جمله این خدمات می‌توان به:
- خدمات ارزی و بین‌المللی
- بانکداری الکترونیک اختصاصی
- مدیریت روابط با سهامداران
به طور مثال، برخی بانک‌ها برای کارکنان شرکت‌های مشتری خود، تسهیلات گروهی با شرایط ویژه، امکان وام در حساب حقوق و خدمات بیمه درمان تکمیلی فراهم می‌کنند که نوعی مزیت جانبی برای آن شرکت محسوب می‌شود.
در مجموع، بانکداری شرکتی می‌کوشد یک پکیج کامل خدمات مالی را به شرکت‌ها ارائه دهد تا آنها نیاز کمتری به مراجعه به سایر نهادهای مالی داشته باشند. از افتتاح حساب و پرداخت‌های روزمره گرفته تا تأمین مالی پروژه‌ها و مشاوره‌های تخصصی، همگی زیر چتر بانکداری شرکتی قابل دسترسی است.
تفاوت بانکداری شرکتی با بانکداری خرد چیست؟
بانکداری شرکتی و بانکداری خرد دو مقوله مجزا در صنعت بانکداری هستند و از جنبه‌های گوناگون با هم تفاوت دارند. مهم‌ترین اختلاف آنها در نوع مشتریان هدف و نیازهایشان است؛ مشتریان بانکداری خرد عموم مردم و کسب‌وکارهای کوچک‌اند، در حالی که بانکداری شرکتی بر شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ متمرکز است.
بانکداری شرکتی و خرد هر یک نقش متفاوتی را در نظام بانکی ایفا می‌کنند. بانکداری خرد بر خدمات‌رسانی گسترده و پوشش نیازهای مالی روزمره جامعه تمرکز دارد؛ در حالی که بانکداری شرکتی به دنبال ارائه راه‌حل‌های اختصاصی برای تعداد معدودی مشتری بزرگ اما استراتژیک است. به بیان دیگر، در بانکداری خرد فلسفه بر کمیت (تعداد زیاد مشتریان) استوار است و در بانکداری شرکتی بر کیفیت (عمق خدمات به چند مشتری منتخب). هر دو این حوزه‌ها برای بانک‌ها مهم‌اند و در کنار هم به تکمیل مأموریت صنعت بانکداری کمک می‌کنند.
جمع‌بندی
بانکداری شرکتی پلی است بین بانک‌ها و بخش‌های بزرگ اقتصاد. این نوع بانکداری با فراهم کردن خدمات مالی پیشرفته و مشاوره‌ای به شرکت‌های بزرگ، به رونق کسب‌وکارها و توسعه اقتصادی کمک می‌کند. در ایران نیز بانکداری شرکتی طی یکی دو دهه اخیر جایگاه خود را پیدا کرده و اغلب بانک‌های بزرگ (مانند ملت، صادرات، تجارت، پارسیان، سامان، پاسارگاد و غیره) دارای واحدهای مخصوص بانکداری شرکتی هستند. برای صاحبان کسب‌وکار و علاقه‌مندان به اقتصاد، درک مفهوم بانکداری شرکتی و خدمات آن می‌تواند دید بهتری از سازوکار تأمین مالی شرکت‌ها و نقش بانک‌ها در پیشبرد طرح‌های بزرگ به دست دهد؛ اینکه بانکداری شرکتی چیست و چگونه خدمات ویژه‌اش می‌تواند موتور محرک پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلان باشد.
