کد اقتصادی (یا شماره اقتصادی) یک شناسه‌ی مالیاتی ۱۲ رقمی و یکتا است که به هر واحد اقتصادی (شرکت، مؤسسه یا فعال اقتصادی حقیقی) اختصاص می‌یابد.
این کد همانند کد ملی برای اشخاص حقیقی عمل می‌کند، با این تفاوت که واحد اقتصادی را در نظام مالیاتی کشور شناسایی می‌کند. مطابق اعلام سازمان امور مالیاتی، کد اقتصادی جدید از مرداد ۱۴۰۱ صادر شد و تا کنون بیش از ۱۲ میلیون کد اقتصادی جدید برای اصناف و شرکت‌ها تولید شده است. این کد پس از تکمیل ثبت‌نام الکترونیکی مودی در سامانه مالیاتی صادر می‌شود و به فعالان اقتصادی امکان مدیریت و پیگیری امور مالیاتی را می‌دهد.
کاربرد کد اقتصادی
کد اقتصادی نقش کلیدی در شناسایی واحدهای اقتصادی در نظام مالیاتی دارد. ثبت این کد روی فاکتورها، قراردادها و اسناد تجاری، محاسبه مالیات و پایش تراکنش‌ها را برای سازمان مالیاتی تسهیل می‌کند.
به موجب بخشنامه جدید سازمان امور مالیاتی، همه فعالان اقتصادی از مهر ۱۴۰۱ موظف شده‌اند در کلیه صورتحساب‌ها، قراردادها و اسناد خود از شماره اقتصادی جدید استفاده کنند تا شفافیت مالیات‌ستانی تضمین شود.
به عبارت دیگر، استفاده از شماره اقتصادی در صدور فاکتور فروش، انعقاد قراردادهای تجاری و انجام مراودات مالی الزامی است و در محاسبه درآمدها و مالیات واحدهای صنفی به‌صورت خودکار لحاظ می‌شود.
شرایط دریافت کد اقتصادی
طبق قانون مالیات‌های مستقیم، هر فرد حقیقی یا حقوقی که در فعالیت‌های اقتصادی (تولید، واردات، توزیع کالا، یا ارائه خدمات) مشارکت دارد و دارای پروانه کسب یا محل فعالیت تجاری است، ملزم به دریافت کد اقتصادی است.
همچنین، اشخاص حقوقی (شرکت‌ها و مؤسسات) فعال در بخش‌های مذکور نیز باید شماره اقتصادی داشته باشند. به طور خلاصه، کلیه فعالان اقتصادی موضوع قانون مالیات‌های مستقیم اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی، پس از ثبت کسب‌وکار یا شروع فعالیت تجاری موظف به اخذ کد اقتصادی هستند.
مدارک مورد نیاز برای دریافت کد اقتصادی
برای دریافت کد اقتصادی باید مدارک هویتی و مالی را به صورت الکترونیکی در سامانه مالیاتی بارگذاری کرد. معمولاً مدارک زیر نیاز است:
- اشخاص حقیقی: درخواست کتبی، کپی پروانه کسب یا مدارک شغلی، فتوکپی شناسنامه و کارت ملی، فیش پرداختی مبلغ اعلام‌شده (حدود ۱۰٬۰۰۰ ریال به حساب خزانه)، فرم اطلاعات هویتی تکمیل‌شده و چند قطعه عکس ۳×۲ سانتی‌متری؛ در صورت داشتن کد اقتصادی قبلی نیز نسخه کپی آن ارائه می‌شود.
- اشخاص حقوقی: درخواست کتبی شرکت، روزنامه رسمی حاوی آگهی تأسیس، فیش پرداختی (۱۰٬۰۰۰ ریال)، کپی شناسنامه شرکاء یا مدیران، فرم اطلاعات هویتی اشخاص حقوقی (مطابق نمونه) و در صورت تمدید کارت اقتصادی، کپی آن در پرونده قرار می‌گیرد.
مراحل دریافت کد اقتصادی اشخاص حقیقی و حقوقی
امروزه فرآیند اخذ کد اقتصادی به صورت الکترونیکی از طریق سامانه مودیان مالیاتی کشور انجام می‌شود. مراحل کلی به شرح زیر است:
- ثبت‌نام اولیه (پیش‌ثبت‌نام): وارد درگاه ملی خدمات الکترونیک مالیاتی (my.tax.gov.ir) شوید و با وارد کردن اطلاعات هویتی اولیه، ثبت‌نام خود را تکمیل کنید. پس از ثبت‌نام موفق، نام کاربری و رمز عبور اختصاصی دریافت می‌کنید.
- تکمیل اطلاعات و مدارک: با استفاده از نام کاربری دریافتی وارد سامانه شوید و اطلاعات هویتی و شغلی تکمیلی (اطلاعات شرکت یا محل فعالیت، شماره اقتصادی قبلی در صورت وجود و …) را همراه با مدارک بارگذاری شده تکمیل کنید.
- تأیید و دریافت کد اقتصادی: پس از بارگذاری و تأیید مدارک توسط کارشناسان مالیاتی، کد اقتصادی جدید منحصر به فرد برای پرونده مالیاتی شما صادر می‌شود. در پایان این فرایند، فعالان اقتصادی می‌توانند کد صادره را در پنل کاربری خود روی سامانه مودیان مشاهده و دریافت کنند. به گزارش سازمان امور مالیاتی، تمامی مودیانی که ثبت‌نام مالیاتی خود را تکمیل کرده باشند، کد اقتصادی اختصاصی دریافت می‌کنند و قابل رؤیت از طریق پروفایل کاربری در سامانه یادشده است.
بیشتر بخوانید: اینماد چیست؟ نحوه دریافت نماد اعتماد الکترونیکی 1404
کد اقتصادی برای چه کسانی ضروری است؟
همه افرادی که در چارچوب قانون مالیات‌های مستقیم فعالیت اقتصادی دارند، موظف به اخذ کد اقتصادی هستند. به طور خاص، صاحبان کسب‌وکارها و مشاغل، چه به صورت حقیقی و چه حقوقی، به دلیل انجام معامله و صدور فاکتور فروش ملزم به داشتن کد اقتصادی هستند. از مرداد ۱۴۰۱ با ابلاغ قانون جدید پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، استفاده از کد اقتصادی برای تمام فعالان اقتصادی الزامی شده و بدون آن انجام فعالیت رسمی تجاری میسّر نیست.
چه کسانی مشمول دریافت شماره اقتصادی نیستند؟
برخی اقشار و صنوف طبق مقررات از اخذ کد اقتصادی معاف هستند. بر اساس آیین‌نامه‌های سازمان امور مالیاتی، از جمله موارد غیرمکلّف به دریافت کد اقتصادی می‌توان موارد زیر را نام برد.
- مساجد، حسینیه‌ها و تکایا.
- پژوهشگران و اساتید دانشگاه (مراکز آموزشی-پژوهشی و اعضای هیئت علمی) که فعالیت اقتصادی محسوب نمی‌شود.
- هنرمندان و فعالان فرهنگی (نویسندگان، شاعران، نقاشان، مترجمان، گرافیست‌ها و …) مشروط بر آنکه فعالیت آن‌ها به تولید محصولات فرهنگی محدود باشد.
- اتحادیه‌های صنفی (طبق قوانین نظام صنفی، اتحادیه‌ها اجازه فعالیت اقتصادی مداوم ندارند).
- برخی پیمانکاران خرد که درآمد سالانه آن‌ها زیر سقف تعیین‌شده (حدود ۵۰ میلیون ریال) است.
این افراد نیازی به دریافت کد اقتصادی نداشته و می‌توانند در صورت لزوم از روش‌های جایگزین (مانند شماره ملی) در مراودات تجاری استفاده کنند.
نحوه استعلام کد اقتصادی
پس از صدور شماره اقتصادی، فعالان اقتصادی می‌توانند به سامانه مودیان مالیاتی مراجعه و شماره اقتصادی خود را مشاهده کنند. در درگاه my.tax.gov.ir (درگاه ملی خدمات الکترونیک مالیات) با ورود به پرونده کاربری، وضعیت پرونده مالیاتی و شماره اقتصادی صادره قابل استعلام و مشاهده است. بدین‌ترتیب هر شخص یا شرکت با شناسه ملی (یا شناسه اقتصادی) خود، می‌تواند از طریق سامانه یادشده نسبت به استعلام وجود یا وضعیت کد اقتصادی اقدام نماید و در صورت نیاز، آن را در معاملات خود درج کند.
جمع‌بندی
کد اقتصادی یکی از شناسه‌های حیاتی نظام مالیاتی کشور است که هویت مالیاتی واحدهای اقتصادی را مشخص می‌کند. دریافت به‌موقع کد اقتصادی برای اشخاص مشمول (حقیقی و حقوقی) ضروری است؛ چرا که بدون آن انجام معاملات رسمی، صدور فاکتور و انجام امور مالیاتی با مشکل مواجه خواهد شد. از طرفی برخی گروه‌ها بر اساس مقررات مالیاتی از این الزام معاف شده‌اند. با توسعه سیستم‌های الکترونیکی، فرایند ثبت‌نام و صدور کد اقتصادی نیز به صورت آنلاین و سریع قابل انجام است و مودیان می‌توانند وضعیت کد خود را از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی پیگیری کنند.
